Pioniersproject circulair kantoorgebouw Kamp C | Cellulose houdt ’t Centrum warm (Westerlo)

---

Tekst afkomstig van Kamp C 

Cellulose is het belangrijkste isolatiemateriaal in de gevels van ’t Centrum. Dit is papiervlokkenisolatie, die gemaakt wordt op basis van oude, gerecycleerde kranten. Waarom opteerde het bouwteam voor deze isolatie en wat zijn de voordelen? In dit artikel gaan we er dieper op in. 

Papiervlokken of cellulose-isolatie is een bio-ecologisch isolatiemateriaal. Met een warmtegeleidingscoëfficiënt ( = λ-waarde = lambdawaarde) tussen 0,035 en 0,04 W/mK hoort deze isolatie thuis in dezelfde categorie als minerale wol of polystyreenproducten. Op vlak van hernieuwbaarheid en recyclage scoort cellulose-isolatie bovendien een heel stuk beter.

Papiervlokkenisolatie wordt gemaakt van oude, onverkochte of verkeerd gedrukte kranten. Hieruit worden tijdens het productieproces de papiervezels getrokken. Deze vezels haken onderling in elkaar en nemen de vorm aan van elastische vlokken die een beetje aanvoelen als watten. Tussen de aaneengehaakte vezels bevinden zich kleine luchtzakjes. Het zijn deze holle ruimtes met stilstaande lucht die van cellulose een isolerend materiaal maken. 

Je vindt dit isolatiemateriaal onder twee vormen. 

• De meest courante vorm zijn de ‘losse’  papiervlokken. Deze worden in holle compartimenten (zoals tussen kepers en roosteringen) ingeblazen. Daarbinnen vormen ze een continue laag en kapselen ze alle vormen en doorboringen in. Zo vermijd je kieren en spleten die leiden tot energieverlies. 
• Daarnaast kun je cellulose ook samengeperst als een dikke mat kopen. Die mat kan dan, net zoals minerale wol, bijvoorbeeld tussen de spanten van je dakconstructie geklemd worden. 

Ecologisch 

Papiervlokkenisolatie krijgt het label ‘ecologisch’ om verschillende redenen. In eerste instantie is de grondstof van papier, namelijk hout, hergroeibaar en dus eigenlijk onuitputtelijk. Cellulose in matvorm heeft daar bovenop ook nog steunvezels nodig om een goede stijfheid en mechanische weerstand te bekomen. Dat zijn meestal natuurlijke vezels zoals hennep. 

Ten tweede krijgt cellulose-isolatie extra pluspunten omdat het grotendeels om een gerecycleerd materiaal gaat. Hout - en dus papier - is bovendien een opslag van CO2. Hoe langer we deze CO2 in omloop houden, hoe langer het duurt voor het weer in de atmosfeer terechtkomt. 

Wanneer je daarnaast met ingeblazen cellulosevlokken werkt, zoals bij ’t Centrum, dan creëer je niet alleen een naadloze isolatielaag zonder kieren en spleten, maar doe je dit ook zonder verlies en snijresten bij het plaatsen. 

De papiervlokken kunnen bij de afbraak van het gebouw ook opnieuw hergebruikt worden in een volgend project, zelfs indien dat totaal andere afmetingen en complexe vormen bevat. Ze kunnen ook opnieuw aan de productielijn worden toegevoegd. Ze kunnen dus met andere woorden circulair ingezet worden. 

Tot slot hebben de gebruikte cellulosevlokken van het merk iQ3 nog een ecologisch streepje voor. Ze worden in België geproduceerd, met een beperkte transportafstand tot gevolg. Daarnaast worden de grondstoffen lokaal gehaald in een gemiddelde radius van 257km. De productie-energie is zeer laag (ze behoort tot de laagste binnen de sector van de isolatiematerialen) en gebeurt met 100% groene stroom. En tot slot verzet ISOPROC (het bedrijf achter iQ3 cellulose-isolatie) zich sterk tegen greenwashing. Zo werd de lage milieu-impact van iQ3 onafhankelijk onderzocht met een cradle-to-grave levenscyclusanalyse en vervat in een B-EPD milieuprestatiecertificaat. Hierdoor kunnen de goede milieuprestaties zeer transparant geanalyseerd/vergeleken worden in de TOTEM milieu-analysetool voor ontwerpers. 

Circulaire cellulose in ’t Centrum 

In ’t Centrum wordt er cellulose ingeblazen in de prefab houtskeletwanden. 

“Cellulose is op zich al een gerecycleerd product. Dat wordt ook los geplaatst (ingeblazen) zodat het ook verwijderbaar, herbruikbaar en recycleerbaar is,” legt Dirk Verbeeck, architect bij Kamp C uit. “Maar in ’t Centrum is de circulariteit ook geborgd op elementniveau. Het prefab geveldeel, inclusief de cellulose, is een standaard element en kan integraal opnieuw worden gebruikt in een nieuw gebouw." 

Cellulose enkel gekozen voor ecologische en circulaire eigenschappen? 

Hierboven las je al dat cellulose isolatie qua lambdawaarde zijn mannetje staat tussen de conventionele isolatiematerialen. 

Maar er is meer: 

1. Goede vochtregulatie tegen bouwschade en schimmels: Cellulose isolatiemateriaal kan wel tot 20% van het eigen gewicht aan vocht opnemen zonder haar isolerende werking te verliezen. Dat maakt cellulose zeer geschikt om bestaand vocht uit de constructie-elementen (of een eventueel ongewenste en absoluut te vermijden vochtinfiltratie), tijdelijk op te slaan en te evacueren. Het vocht in de constructie wordt dus goed gereguleerd. Dat zorgt voor minder kans op schimmel en rot in de constructie. Ondanks dat cellulose goed het vocht kan opnemen en afgeven, is het echter af te raden om cellulose isolatie te gebruiken in natte bouwelementen (zoals bijv. een spouwmuur). 
2. Brandveilig: Ook al zijn papiervezels de grondstof van cellulose isolatie, toch schiet het niet meteen in brand. Cellulose isolatie is bij brand eerder te vergelijken met een telefoonboek dan met papier. Bovendien vormt er zich een beschermende verkoolde korst op de cellulose. Deze verkoolde laag biedt zo bescherming bij houten constructies, waardoor houten balken ongedeerd uit de brand kunnen komen. Dit wordt nog versterkt door extra toeslagstoffen die werken als brandvertrager. Door dit alles heeft iQ3-cellulose zelfs brandreactie B-s2, d0 wat aangeeft dat het product moeilijk brandbaar is en zeker geschikt is voor een project als ’t Centrum. 
3. Bestand tegen ongedierte: Het stoffig karakter van de cellulose-isolatie en de toeslagstoffen zijn vervelend en weren daardoor het ongedierte en de insecten. Ook de elasticiteit en de structuur zijn onaantrekkelijk voor ratten en muizen. 
4. Geluiddempend: Cellulose-isolatie heeft, zoals alle matachtige materialen, een goede geluidsverzwakkingsindex van ± 50 dB. Daarom kan het gebruikt worden in daken en tussenwanden om omgevingslawaai te dempen. Omdat cellulose-isolatie niet drukvast is, kan het wel in holle houten vloeren gebruikt worden maar contactgeluid ga je daar niet mee voorkomen. Daar worden andere materialen voor gebruikt om de vloer zwevend op te leggen. 
5. Bescherming tegen zomerhitte: In de winter houdt het cellulose isolatiemateriaal de warmte goed vast en in warme periodes houdt het de warmte langer buiten. Faseverschuiving houdt in hoe lang het duurt voordat de (buiten) temperatuur door een isolatiemateriaal is heen gedrongen. Zo duurt het bij cellulose-isolatie, bij eenzelfde dikte isolatie, aanzienlijk langer dan bij bijvoorbeeld glaswol,  vooraleer de warmte/koude de binnenkant van je huis heeft bereikt. Met andere woorden: bij cellulose dringt de zomerhitte pas binnen op het moment dat de buitentemperatuur gedaald is, en er actief gewerkt kan worden met nachtventilatie. Hier hoort uiteraard wel een nota bij: het effect hiervan is kleiner dan dat van een goede zonnewering, het vermijden van kieren en spleten,… Ook tijdens hittegolven waarbij ’s nachts de temperatuur heel hoog blijft, wordt het effect wat uitgevlakt. 
6. Veelzijdig: Cellulose-isolatie kan gebruikt worden voor binnen- en buitenisolatie bij nieuwbouw en renovaties. Het is geschikt voor daken, muren en (zolder-)vloeren. In ’t Centrum wordt iQ3-cellulose ingezet voor de prefab houtskeletwanden (zie hieronder meer). 
7. Milieuvriendelijk en duurzaam: Doordat iQ3 cellulose isolatiemateriaal voor 90% wordt vervaardigd van oud krantenpapier en het aantal toeslagstoffen zeer beperkt is, is de belasting van het milieu tijdens het productieproces minimaal en wordt een hoop afval en nieuw materiaal bespaard. De andere ecologische voordelen bespraken we hierboven. 

Andere isolatiematerialen voor specifieke toepassingen 

De isolatie aan de buitenkant van de plint in ‘t Centrum in de vochtige zone is geëxtrudeerd polystyreenschuim van Jackon. Dit is ook 100% herbruikbaar door het systeem van verwerking. 

Voor dakisolatie hebben we in ‘t Centrum een drukvast materiaal nodig. Dat verkleint de keuze in materialen wel behoorlijk. Voor het dak gebruikt men daardoor drukvaste rotswol isolatie (Rockwool Caproxx). “De eerste keuze was houtvezelisolatie maar dit was door de coronacrisis niet meer verkrijgbaar,” verduidelijkt aannemer Joeri Beneens. Het circulair principe van de rotswol is vooral de verwerking. Die losliggende isolatie is perfect herbruikbaar. Met elk andere drukvat plaatmateriaal was dat net hetzelfde geweest. Maar (zuivere) rotswol is wel ook recycleerbaar en van minerale oorsprong. Onder het terras van de kantoren is rotswol niet voldoende drukvast en werd er gekozen voor Foamglas. Dit wordt voor 60% van gerecycleerd glas gemaakt. 

Door de losliggende isolatie en dakbedekking wordt er een ballastlaag voorzien. Die gaat de dakbedekking ook beschermen tegen rechtstreekse zoninstraling wat ook een beter zomercomfort oplevert. 

Akoestische isolatie is van minder belang bij daken. Het helpt wel tegen luchtgeluiden. Maar akoestiek is vooral belangrijk tussen 2 bouwlagen in verband met contactgeluiden. 

De vloerisolatie in ‘t Centrum bestaat uit schelpen, de laag Ecoschelpen is 60 cm dik. Omdat de schelpen op zich niet zo’n erg goede isolatiewaarde hebben moet je daar een grotere dikte van toepassen. 

Meer info: website Kamp C